Lockdown: Συνέπειες και ο ρόλος της θεραπευτικής άσκησης

Ο αναγκαστικός εγκλεισμός (lockdown) που επιβάλλεται λόγω της πανδημίας COVID-19 και περιλαμβάνει, μεταξύ  άλλων, τον περιορισμό των μετακινήσεων και το κλείσιμο δημόσιων χώρων, επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, κέντρων άσκησης και άλλων ομαδικών δραστηριοτήτων, έχει επιπτώσεις σε πολλές πτυχές της καθημερινής μας ζωής, συμπεριλαμβανομένων των συνήθων δραστηριοτήτων σωματικής άσκησης. Αυτοί οι περιορισμοί λόγω του εγκλεισμού οδηγούν σε διάφορα προβλήματα ψυχικής και σωματικής υγείας.

Η απομόνωση/μοναξιά είναι δυσάρεστη για τον καθένα μας, καθώς ο άνθρωπος, ως κοινωνικό ον, αποζητά την επικοινωνία και τη συναναστροφή με άλλους ανθρώπους. Συγχρόνως, η περιορισμένη σωματική δραστηριότητα μπορεί να συμβάλει στην πρόκληση αισθήματος ανησυχίας και κακουχίας, καθώς η σωματική κίνηση αποτελεί, επίσης, μέρος της φύσης μας. Η αλλαγή της καθημερινότητάς μας και η διακοπή των δραστηριοτήτων που ενισχύουν τη δημιουργικότητα και τη διάθεσή μας, όπως το να μην πηγαίνουμε στην εργασία μας, στο σχολείο, σε κοινωνικές εκδηλώσεις ή στους χώρους σωματικής άσκησης, μας στερεί την ενισχυτική επίδραση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Επίσης, ενώ η πλήξη αποτελεί μια φυσιολογική κατάσταση που μπορεί να βιώσουμε, τα άτομα που τη βιώνουν πιο συχνά τείνουν να έχουν περισσότερο άγχος και είναι πιο επιρρεπή σε κατάθλιψη ενώ, επιπλέον, εμφανίζουν συχνότερα ευερεθιστότητα, θυμό, απογοήτευση και άλλα δυσάρεστα συναισθήματα. Στις ψυχολογικές επιπτώσεις του εγκλεισμού συμπεριλαμβάνονται συμπτώματα μετατραυματικού στρες, σύγχυσης, φόβου και στροφής σε κατάχρηση ουσιών, και πιο ευάλωτοι φαίνεται να είναι εκείνοι που έχουν ή είχαν προβλήματα ψυχικής υγείας. Ειδικότερα, κατά την αρχική φάση του εγκλεισμού, παρουσιάζουμε αρνητικά συναισθήματα, έλλειψη κινήτρων για σωματική άσκηση και διαταραχές της ψυχικής μας υγείας. Ωστόσο, σχετικές μελέτες υποδηλώνουν ότι οι ψυχολογικές επιπτώσεις του εγκλεισμού ενδεχομένως να είναι ηπιότερες σε σύγκριση με τις αρχικές εκτιμήσεις και ιδιαίτερα ετερογενείς, και ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι αρκετά ανθεκτικοί σε αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες περιορισμών. Το πόσο επηρεαζόμαστε από τις συνθήκες εγκλεισμού, κοινωνικής απομόνωσης και μειωμένης σωματικής δραστηριότητας φαίνεται να συνδέεται με την προσωπικότητά μας, με τους πιο εξωστρεφείς να επηρεάζονται περισσότερο. Επίσης, οι πρώτες αναφορές αντίστοιχων μελετών σχετικά με τις δυσμενείς συνέπειες στην ψυχική υγεία των ανθρώπων, λόγω των μέτρων εγκλεισμού που σχετίζονται με την πανδημία COVID-19, αποκαλύπτουν ότι το 35% των ενηλίκων τρώνε περισσότερο φαγητό ή ακολουθούν λιγότερο υγιεινή διατροφή από ό,τι στις συνθήκες εκτός εγκλεισμού και το 19% πίνουν περισσότερο αλκοόλ από ό,τι συνήθως, ενώ το 48% των γυναικών και το 44% των ανδρών είναι πιθανό να αυξήσουν το σωματικό βάρος τους κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού.

Αυτό καθίσταται περισσότερο πιθανό, καθώς τα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας και άσκησης, που ήταν μέρος της καθημερινής μας ζωής, μειώνονται δραστικά κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού. Ως αποτέλεσμα, τόσο οι νέοι όσο και οι ενήλικες υφίστανται επιδείνωση της φυσικής τους κατάστασης και παρουσιάζουν αύξηση του σωματικού τους βάρους και του κινδύνου εμφάνισης παχυσαρκίας. Ενδεικτικό των δυσμενών επιπτώσεων που έχει η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας είναι ότι παχύσαρκοι ενήλικες που ασκούνταν συστηματικά για τέσσερις μήνες και στη συνέχεια απείχαν για ένα μήνα από την άσκηση απώλεσαν τις περισσότερες βελτιώσεις που είχαν επιτύχει στην καρδιοαναπνευστική τους αντοχή, την ευαισθησία στην ινσουλίνη και τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα τους. Επιπλέον, η μείωση ή η σοβαρή αποστέρηση της σωματικής μας δραστηριότητας μπορεί να έχει ποικίλες άλλες δυσμενείς επιδράσεις στο σώμα μας, όπως, π.χ., μυϊκή αδυναμία ή και ατροφία. Είναι ενδεικτικό ότι μόλις δύο εβδομάδες σωματικής αδράνειας αρχίζουν να καταργούν πολλά από τα αποκτηθέντα λόγω της σωματικής άσκησης οφέλη, τόσο σε υγιείς όσο και σε άτομα με διάφορα προβλήματα υγείας.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, η ανάγκη διαφύλαξης της υγείας μας έχει καταστεί πρωταρχική για τους περισσότερους ανθρώπους και η άσκηση μπορεί να θεωρηθεί ως ένα «φάρμακο» που συμβάλλει στη διατήρηση της σωματικής και ψυχικής μας υγείας. Πράγματι, οι παρεμβάσεις για τη διατήρηση της σωματικής υγείας περιλαμβάνουν τη σωματική άσκηση, τη διατροφή, την αλλαγή του τρόπου ζωής μας και τη διαχείριση των γενικότερων συνθηκών υγείας, με την άσκηση να έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς, ως παράγων υγείας, φαίνεται να έχει «πληγεί» περισσότερο κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού. Ειδικότερα, είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι η σωματική άσκηση είναι απαραίτητη για την υγεία, ενισχύοντας μεταξύ άλλων το ανοσοποιητικό μας σύστημα και τη φυσική άμυνα του οργανισμού. Επιπλέον, σε σύγκριση με άλλους τροποποιήσιμους παράγοντες που επηρεάζουν δυσμενώς την υγεία μας, όπως το κάπνισμα και η παχυσαρκία, η έλλειψη σωματικής άσκησης αποδεικνύεται ότι είναι ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για ορισμένες χρόνιες παθήσεις, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, οι καρδιαγγειακές νόσοι, η υπέρταση και διάφορα είδη καρκίνου. Η άσκηση είναι, επίσης, πολύ σημαντική για την ψυχική μας υγεία και ευεξία και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέρος στρατηγικών αντιμετώπισης προβλημάτων ψυχικής υγείας, μειώνοντας τα συμπτώματα άγχους, ψυχικής κόπωσης και κατάθλιψης και βελτιώνοντας την ποιότητα του ύπνου.

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα ανωτέρω επιστημονικά δεδομένα σχετικά με τις δυσμενείς επιπτώσεις του εγκλεισμού και της συνακόλουθης μείωσης της σωματικής άσκησης, συνιστάται κάποιο είδος σωματικής δραστηριότητας, αν είναι δυνατόν, καθημερινά, με το ιδανικό να είναι 150 λεπτά (αερόβιας) άσκησης μέτριας έντασης ή 75 λεπτά έντονης άσκησης την εβδομάδα ή ένας συνδυασμός αυτών. Ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης και ευλυγισίας πρέπει, επίσης, να πραγματοποιούνται τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα. Η συνολική αυτή προτεινόμενη άσκηση μπορεί να αθροίζεται στη διάρκεια της εβδομάδας ακόμη και με βραχείες περιόδους άσκησης των 2, 5, 10 ή 20 λεπτών. Εάν αυτή η ποσότητα άσκησης δεν είναι εφικτή, τότε όσο περισσότερη σωματική δραστηριότητα οποιασδήποτε μορφής τόσο καλύτερα.

Βιβλιογραφία

• Kathryn E Mansfield et al. Indirect acute effects of the COVID-19 pandemic on physical and mental health in the UK: a population-based study. The Lancet/digital health. February 18, 2021 https://doi.org/10.1016/S2589-7500(21)00017-0
• Daniel A de Luis Román et al. Effect of lockdown for COVID-19 on self-reported body weight gain in a sample of obese patients. Nutr Hosp. 2020 Dec 16;37(6):1232-1237.
• MacKenzie Robertson et al. Exploring changes in body image, eating and exercise during the COVID-19 lockdown: A UK survey. Appetite. 2021, 159: 105062.
• Harleen Kaur et al. Physical Fitness and Exercise During the COVID-19 Pandemic: A Qualitative Enquiry. Front. Psychol., 29 October 2020, https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.590172
• Füzéki, E et al. Physical activity during COVID-19 induced lockdown: recommendations. J Occup Med Toxicol 15, 25 (2020).
• https://www.exerciseismedicine.org/assets/page_documents/EIM_Rx%20for%20Health_%20Staying%20Active%20During%20Coronavirus%20Pandemic%20-%20Greek.pdf