fbpx

Ρευματικές παθήσεις και κορωνοϊός: Πώς θα απορρυθμιστείτε και πώς θα επαναρρυθμιστείτε

Κλειώ Μαυραγάνη
Ρευματολόγος, Αν. Καθηγήτρια, Εργαστήριο Φυσιολογίας, Ιατρική Σχολή,
ΕΚΠΑ

Μιχάλης Κουτσιλιέρης
Ενδοκρινολόγος,
Καθηγητής Φυσιολογίας, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ & μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου,
Όμιλος ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ

27/05/21 – 2min. read

Περισσότερο από ένα χρόνο μετά τη διακήρυξη της πανδημίας από τον ιό SARS-CoV2 από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ένας διαρκώς αυξανόμενος όγκος δεδομένων έχει διευρύνει τις γνώσεις μας απέναντι στην αντιμετώπισή της.

Όσον αφορά στους ασθενείς με ρευματολογικά νοσήματα, οι αρχικοί φόβοι για την επίδραση της ανοσοκατασταλτικής αγωγής στην ικανότητα του αμυντικού συστήματος να αντιμετωπίσει ικανοποιητικά τον «άγνωστο» ιϊκό εισβολέα έχουν σημαντικά αμβλυνθεί. Νεότερα μάλιστα ερευνητικά δεδομένα αναδεικνύουν τον προστατευτικό ρόλο ορισμένων αντιρρευματικών φαρμάκων (αντισωμάτων κατά προφλεγμονωδών κυτταροκινών ιντερλευκίνης-1, ιντερλευκίνης-6 και παράγοντα νέκρωσης των όγκων) στην πρόληψη σοβαρών επιπλοκών της νόσου. Αν λάβουμε υπόψη και την ανεξάρτητη συσχέτιση μεταξύ ενεργότητας της ρευματικής νόσου και αυξημένης θνητότητας από τη νόσο COVID-19, τότε γίνεται φανερό πόσο σημαντική είναι η συνέχιση της φαρμακευτικής αγωγής και της συστηματικής παρακολούθησης με στόχο τη διατήρηση της νόσου σας σε ύφεση.

Παράλληλα ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δίνεται και στην αντιμετώπιση των συννοσηροτήτων όπως η υπέρταση, ο διαβήτης και η στεφανιαία νόσος, που συχνά απαντώνται σε ασθενείς με χρόνια ρευματικά νοσήματα και έχουν συσχετισθεί με αυξημένη σοβαρότητα νόσου και θάνατο από COVID-19, επιπλοκές που μπορούν να μειωθούν με κατάλληλη παρέμβαση. Σημαντικό ρόλο μπορεί να διαδραματίσει η χρήση αναστολέων του μετατρεπτικού ενζύμου, η οποία φαίνεται να μειώνει τη θνητότητα στα πλαίσια του COVID-19 από κάθε ένδειξη.

Παρόλο που ακόμα αναμένονται περισσότερα δεδομένα σχετικά με την αποτελεσματικότητα χορήγησης βιταμίνης D σε ασθενείς με ρευματικές παθήσεις, η διατήρηση των επιπέδων βιταμίνης D του ορού σε σε φυσιολογικά επίπεδα φαίνεται να συσχετίζεται με ευνοϊκή έκβαση στα πλαίσια της νόσου COVID-19, στον γενικό πληθυσμό. Αν λάβουμε υπόψη πως η ένδεια βιταμίνης D συναντάται συχνά σε ασθενείς με ρευματολογικά νοσήματα, αποκατάσταση των επιπέδων σε φυσιολογικά επίπεδα είναι επιθυμητή. Η διατήρηση άρτιας φυσικής κατάστασης μέσω τακτικής σωματικής άσκησης είναι εξέχουσας σημασίας για την αντιμετώπιση των ασθενών με ρευματικά νοσήματα κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Αερόβιος άσκηση και ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης θα πρέπει να ενθαρρύνονται δεδομένης της ευεργετικής επίδρασης στη φυσική αλλά και ψυχική ευεξία. Δεδομένου ότι το stress έχει συστηματικά συσχετισθεί με εξάρσεις των ρευματικών νοσημάτων, τεχνικές αποτελεσματικής διαχείρισής τoυ θα πρέπει επίσης να καλλιεργούνται.

Ο εμβολιασμός έναντι της νόσου COVID-19 σε ασθενείς με ρευματικά νοσήματα συστήνεται συστηματικά και ειδικές οδηγίες για την τροποποίηση ορισμένων ανοσοτροποποιητικών/ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων θα πρέπει να δίνονται από τους θεράποντες ιατρούς, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η καλύτερη δυνατή αντισωματική απόκριση κατά πρωτεϊνών του ιού. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι προς το παρόν δεν υπάρχουν μελέτες σχετικά με την αποτελεσματικότητα και ασφάλεια των εμβολίων ειδικά σε ασθενείς με ρευματικά νοσήματα. Με βάση όμως α) την προηγηθείσα εμπειρία από τους εμβολιασμούς με γρίπη και πνευμονιόκοκκο στους πληθυσμούς αυτούς, β) το ευνοϊκό προφίλ ασφάλειας και την αποτελεσματικότητα των νέων εμβολίων στον γενικό πληθυσμό και γ) τον αυξημένο κίνδυνο νοσηρότητας και θνητότητας από τον ίδιο τον SARS-Cov2 λόγω γενικών αλλά και σχετιζόμενων με τη νόσο επιβαρυντικών παραγόντων, οι ασθενείς με ρευματικά νοσήματα θα πρέπει να εμβολιάζονται συστηματικά κατά του SARS-CoV2.

Παρόλο που θεωρείται αυτονόητο, τονίζουμε τη σημασία λήψης μέτρων προστασίας κατά του SARS-CoV2, με τη χρήση προστατευτικής μάσκας, τη σχολαστική απολύμανση των χεριών και τη διατήρηση φυσικής απόστασης. Αν παρ’ ελπίδα και παρά την τήρηση των κανόνων προστασίας έχουμε προσβολή από τον SARS-CoV2, τότε θα πρέπει να ειδοποιηθεί άμεσα ο θεράπων ιατρός σας για τη λήψη ειδικών οδηγιών ως προς τη χρήση των ανοσοτροποποιητικών φαρμάκων. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες οδηγίες από το Αμερικανικό Κολλέγιο Ρευματολογίας, σε περίπτωση έκθεσης στον ιό SARS-CoV2, σουλφασαλαζίνη και μη στερινοειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα μπορούν να συνεχιστούν, ενώ υδροξυχλωροκίνη, ανοσοτροποποιητικά φάρμακα της νόσου (π.χ. tacrolimus, κυκλοσπορίνη, μυκοφαινολικό οξύ, αζαθειοπρίνη, βιολογικοί παράγοντες κατά κυτταροκινών πλην της ιντερλευκίνης-6 και αναστολείς JAK κινασών) θα πρέπει να διακόπτονται παροδικά. Εξαίρεση αποτελούν οι αναστολείς του υποδοχέα της ιντερλευκίνης 6, οι οποίοι μπορούν να συνεχιστούν μετά από σύσταση του θεράποντος ιατρού. Σε περίπτωση COVID-19 νόσησης, τα ανωτέρω ανοσοκατασταλτικά θα πρέπει να διακοπούν, ενώ σε ασθενείς με σοβαρά συμπτώματα από το αναπνευστικό θα πρέπει να διακόπτεται και η χορήγηση μη στερινοειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων. Σε ενδεχόμενο παρατεταμένου εμπυρέτου, υποξυγοναιμίας, δύσπνοιας ή θωρακικού άλγους, συνιστάται περαιτέρω εκτίμηση σε νοσοκομειακό περιβάλλον. Επανέναρξη της ανοσοτροποποιητικής αγωγής θα πρέπει να γίνεται 7 με 14 μέρες από την πλήρη υποχώρηση των συμπτωμάτων, ενώ για τους ασυμπτωματικούς ασθενείς με επιβεβαιωμένο PCR θετικό αποτέλεσμα για SARS-Cov2, 10 με 17 μέρες μετά την ημερομηνία του θετικού τεστ.

Κλείνοντας, η αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19 είναι πρόκληση για όλους πόσο μάλλον για τους ασθενείς με χρόνια συστηματικά ρευματικά νοσήματα. Παρά την αδιαμφισβήτητη πρόοδο, πολλά ερωτήματα παραμένουν ακόμη αναπάντητα. Τήρηση κανόνων υγιεινής, έλεγχος της υποκείμενης νόσου και εμβολιασμός αποτελούν τα κύρια διαθέσιμα όπλα για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή της.

Bιβλιογραφία

Brady SM, Fenton SAM, Metsios GS, Bosworth A, Duda JL, Kitas GD, Veldhuijzen van Zanten JJCS. Different types of physical activity are positively associated with indicators of mental health and psychological wellbeing in rheumatoid arthritis during COVID-19. Rheumatol Int. 2021 Feb;41(2):335-344

COVID-19 Vaccine Clinical Guidance Summary for Patients with Rheumatic and Musculoskeletal Diseases. Developed by the ACR COVID-19 Vaccine Clinical Guidance Task Force. Updated February 8, 2021

Furer V, Rondaan C, Agmon-Levin N, van Assen S, Bijl M, Kapetanovic MC, de Thurah A, Mueller-Ladner U, Paran D, Schreiber K, Warnatz K, Wulffraat NM, Elkayam O. Point of view on the vaccination against COVID-19 in patients with autoimmune inflammatory rheumatic diseases. RMD Open. 2021 Feb;7(1):e001594. 

Lu C, Li S, Liu Y. Role of immunosuppressive therapy in rheumatic diseases concurrent with COVID-19. Ann Rheum Dis. 2020 Jun;79(6):737-739.

Mikuls TR, Johnson SR, Fraenkel L, Arasaratnam RJ, Baden LR, Bermas BL, Chatham W, Cohen S, Costenbader K, Gravallese EM, Kalil AC, Weinblatt ME, Winthrop K, Mudano AS, Turner A, Saag KG. American College of Rheumatology Guidance for the Management of Rheumatic Disease in Adult Patients During the COVID-19 Pandemic: Version 3. Arthritis Rheumatol. 2021 Feb;73(2):e1-e12.

Pinto AJ, Dunstan DW, Owen N, Bonfá E, Gualano B. Combating physical inactivity during the COVID-19 pandemic. Nat Rev Rheumatol. 2020 Jul;16(7):347-348.

 Porcelli B, Pozza A, Bizzaro N, Fagiolini A, Costantini MC, Terzuoli L, Ferretti F. Association between stressful life events and autoimmune diseases: A systematic review and meta-analysis of retrospective case-control studies. Autoimmun Rev. 2016 Apr;15(4):325-34.

Strangfeld A, Schäfer M, Gianfrancesco MA, Lawson-Tovey S, Liew JW, Ljung L, Mateus EF, Richez C, Santos MJ, Schmajuk G, Scirè CA, Sirotich E, Sparks JA, Sufka P, Thomas T, Trupin L, Wallace ZS, Al-Adely S, Bachiller-Corral J, Bhana S, Cacoub P, Carmona L, Costello R, Costello W, Gossec L, Grainger R, Hachulla E, Hasseli R, Hausmann JS, Hyrich KL, Izadi Z, Jacobsohn L, Katz P, Kearsley-Fleet L, Robinson PC, Yazdany J, Machado PM; COVID-19 Global Rheumatology Alliance; COVID-19 Global Rheumatology Alliance Consortium. Factors associated with COVID-19-related death in people with rheumatic diseases: results from the COVID-19 Global Rheumatology Alliance physician-reported registry. Ann Rheum Dis. 2021 Jan 27:annrheumdis-2020-219498.

Verdoia M, De Luca G. Potential role of hypovitaminosis D and vitamin D supplementation during COVID-19 pandemic. QJM. 2021 Feb 18;114(1):3-10.