fbpx

18F-FDG PET/CT στο λέµφωµα Hodgkin

Ευαγγελία Σκούρα,
MD, M.Sc., Ph.D
Πυρηνικός Ιατρός,
Υπεύθυνη Τµήµατος PET/CT
ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ Αµπελοκήπων

28/02/21 – 3min. read

Το λέµφωµα Hodgkin (γνωστό και ως νόσος του Hodgkin) είναι ένα είδος λεµφώµατος, δηλαδή µια κακοήθης νόσος, που προέρχεται από τα λεµφοκύτταρα. Τις τελευταίες δεκαετίες, η πρόγνωση του λεµφώµατος Hodgkin έχει βελτιωθεί χάρη στα νέα χηµειοθεραπευτικά φάρµακα και τις καινούριες θεραπευτικές στρατηγικές. Το 1940 ήταν ένα σχεδόν ανίατο νόσηµα, ενώ σήµερα το λέµφωµα Hodgkin θεωρείται ένας τύπος καρκίνου µε µία από τις καλύτερες προγνώσεις. 

Στο κείµενο που ακολουθεί θα παρουσιάσουµε τις κύριες εφαρµογές της 18F-FDG PET/CT στη σταδιοποίηση, την αξιολόγηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία και τον ρόλο της στις θεραπευτικές αποφάσεις σε ασθενείς µε λέµφωµα Hodgkin.

Αρχική διάγνωση
Το πιο κοινό σύµπτωµα της νόσου του Hodgkin είναι µια ανώδυνη διόγκωση λεµφαδένων (συχνότερα στον τράχηλο, τις µασχαλιαίες κοιλότητες και τις βουβωνικές χώρες). Άλλα συµπτώµατα µπορεί να περιλαµβάνουν πυρετό, νυχτερινές εφιδρώσεις, αίσθηµα κούρασης, απώλεια βάρους και κνησµό (φαγούρα του δέρµατος).

Τα συµπτώµατα αυτά δεν είναι παθογνωµονικά, δηλαδή δεν καθορίζουν µε βεβαιότητα την ύπαρξη της νόσου, καθώς µπορεί να προκληθούν από πολλές συνηθισµένες και αθώες ασθένειες. Εάν όµως τα συµπτώµατα επιµείνουν για περισσότερο από 2 εβδοµάδες, είναι σηµαντικό να επισκεφθεί ο ασθενής τον γιατρό του.

Η τελική διάγνωση θα γίνει µε την πραγµατοποίηση βιοψίας σε κάποιον ύποπτο διογκωµένο λεµφαδένα, καθώς είναι ο µόνος σίγουρος τρόπος για να διαγνωστεί η ύπαρξη ή όχι της νόσου.

Σε περιπτώσεις όπου ο κλινικός γιατρός υποψιάζεται λέµφωµα Hodgkin, αλλά η ιστολογική διάγνωση δεν έχει γίνει είτε γιατί δεν υπήρχε αρκετό υλικό είτε γιατί δεν είναι εµφανής η κατάλληλη θέση βιοψίας, η 18F-FDG PET/CT µπορεί να βοηθήσει στην επιλογή της πιο κατάλληλης-προσβάσιµης θέσης για βιοψία – κυρίως µε την ανάδειξη υπερµεταβολικού λεµφαδένα που δεν είχε απεικονιστεί ή αξιολογηθεί στις προηγούµενες απεικονιστικές εξετάσεις.

Προθεραπευτική αξιολόγηση – Σταδιοποίηση
Η 18F-FDG PET/CT έχει πολύ υψηλή ευαισθησία στην ανίχνευση λεµφαδενικής νόσου, καθώς προσλαµβάνει εντόνως 18F-FDG στο 97%-100% των περιπτώσεων, ενώ έχει και υψηλή ειδικότητα.

Η 18F-FDG PET/CT ανιχνεύει µε µεγαλύτερη ακρίβεια την έκταση του λεµφώµατος Hodgkin σε σύγκριση µε την αξονική τοµογραφία (CT), κυρίως σε περιπτώσεις εξωλεµφαδενικής συµµετοχής. Η ευαισθησία της CT και της 18F-FDG PET/CT είναι 82,6% και 92,2% στην ανίχνευση λεµφαδενικής και 37% και 72,7% στην ανίχνευση εξωλεµφαδενικής νόσου, αντίστοιχα, ενώ η ειδικότητα είναι εξαιρετική και για τις δύο µεθόδους (97%-99%).

Η 18F-FDG-PET/CT έχει µεγαλύτερη ευαισθησία κατά 10%-20% συγκριτικά µε τη CT, γεγονός που οδηγεί σε σταδιοποίηση σε ανώτερο στάδιο κατά 10%-40% και σε τροποποίηση της θεραπευτικής απόφασης στο 9%-20% των περιπτώσεων.

Η ευαισθησία της 18F-FDG PET/CT είναι ανώτερη στην ανίχνευση συµµετοχής του σπληνός και του µυελού των οστών (ευαισθησία 83% και 70%) συγκριτικά µε τη CT (36,8% και 13,3%, αντίστοιχα). Συγκεκριµένα, για την ανίχνευση πιθανής διήθησης του µυελού, η 18F-FDG PET/CT δείχνει σαφώς υψηλότερο ποσοστό σε σύγκριση µε τη συµβατική απεικόνιση, ποσοστό υψηλότερο ακόµα κι από τη βιοψία του µυελού. Σε µια µετα-ανάλυση, που περιέλαβε 995 ασθενείς µε νεοδιαγνωσθέν λέµφωµα Hodgkin, η ευαισθησία και η ειδικότητα της 18F-FDG PET/CT για την ανίχνευση διήθησης του µυελού των οστών ήταν 96,9% και 99,7%, αντίστοιχα.

Η 18F-FDG PET/CT επιτρέπει σε µία µόνο εξέταση, µε µη επεµβατική διαδικασία, τη σταδιοποίηση λεµφαδενικής κι εξωλεµφαδενικής νόσου, προσφέροντας ισχυρή προγνωστική αξία.

Αξιολόγηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία
Η 18F-FDG PET/CT βελτιώνει την αξιολόγηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία σε σύγκριση µε τη συµβατική απεικόνιση.
Στη βιβλιογραφία αναφέρονται δύο χρονικές στιγµές αξιολόγησης της ανταπόκρισης, η µία περιλαµβάνει την PET/CT στο τέλος της 1ης γραµµής χηµειοθεραπείας (±ακτινοθεραπεία) και η δεύτερη το Interim PET/CT, κατά τη διάρκεια της 1ης γραµµής χηµειοθεραπείας, που συνήθως πραγµατοποιείται έπειτα από δύο κύκλους θεραπείας.

Πρώιµη αξιολόγηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία (interim PET/CT)
Σε έναν µεγάλο αριθµό µελετών η πρώιµη αξιολόγηση µε 18F-FDG PET/CT της ανταπόκρισης στη θεραπεία (συνήθως έπειτα από δύο κύκλους χηµειοθεραπείας, interim PET/CT) έχει δείξει υψηλή προγνωστική αξία. Αυτή η πρώιµη εκτίµηση οδηγεί σε αξιολόγηση της χηµειοευαισθησίας του όγκου κι εποµένως αναγνωρίζει τους ασθενείς µε διαφορετική έκβαση στους πρώτους κύκλους της 1ης γραµµής χηµειοθεραπείας (Εικόνα 1).

Στις µελέτες που έχουν γίνει φαίνεται ότι το ποσοστό των ασθενών που έχουν θετική 18F-FDG PET/CT, δηλαδή υπολειπόµενη πρόσληψη 18F-FDG, έπειτα από δύο κύκλους χηµειοθεραπείας είναι ~ 20%. Οι ασθενείς αυτοί, στους οποίους η εξέταση 18F-FDG PET/CT δείχνει υπολειπόµενη πρόσληψη, έχουν χειρότερα ποσοστά όσον αφορά την επιβίωση, δηλαδή αποτελεί έναν ισχυρό προγνωστικό παράγοντα χαµηλής επιβίωσης ελεύθερης προόδου νόσου (PFS 27% έναντι 91% για ασθενείς µε αρνητική PET) και για τη συνολική επιβίωση (OS 62,5% έναντι 98,2%).

Λόγω της ικανότητας της 18F-FDG PET/CT να αναγνωρίζει ασθενείς που ανταποκρίνονται πτωχά στη θεραπεία, η εξέταση χρησιµοποιείται για να καθοριστεί η στρατηγική για τον καλύτερο έλεγχο της νόσου ή για τη µείωση της τοξικότητας.

Αξιολόγηση της ανταπόκρισης στο τέλος της θεραπείας
Η εξέταση 18F-FDG PET/CT στο τέλος της θεραπείας θα επιβεβαιώσει την κατάσταση της νόσου και την ανταπόκριση στη θεραπεία. Η 18F-FDG PET/CT παρέχει προγνωστικές πληροφορίες µε µεγαλύτερη ακρίβεια από τη CT, λόγω της ικανότητάς της να διακρίνει τον βιώσιµο όγκο (ο οποίος προσλαµβάνει 18F-FDG) από ινώδεις-νεκρωτικές αλλοιώσεις (οι οποίες δεν προσλαµβάνουν 18F-FDG) σε ασθενείς µε υπολειπόµενη µάζα (Εικόνα 2).

Στο τέλος της θεραπείας, η αξιολόγηση µε 18F-FDG PET/CT έχει ευαισθησία 100%, ειδικότητα 92%, θετική και αρνητική προβλεπτική αξία 92,3% και 100%, αντίστοιχα, και προσφέρει µια καλύτερη σχέση κόστους – αποτελεσµατικότητας σε σύγκριση µε τη συµβατική απεικόνιση. Σε ασθενείς µε αρνητική εξέταση 18F-FDG PET/CT µετά το τέλος της θεραπείας, η 5ετής επιβίωση χωρίς πρόοδο της νόσου είναι 92%.

Παρακολούθηση
∆εν υπάρχει ρόλος της 18F-FDG για χρήση της στην καθηµερινή ρουτίνα σε ασθενείς µε πλήρη µεταβολική ανταπόκριση. Αντίθετα, ένδειξη της πραγµατοποίησης 18F-FDG PET/CT αποτελεί η ανίχνευση υποτροπής σε περίπτωση κλινικής υποψίας.

Συµπεράσµατα
Σήµερα, η 18F-FDG PET/CT αποτελεί την κύρια απεικονιστική µέθοδο για τη σταδιοποίηση και την παρακολούθηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία στο λέµφωµα Hodgkin.

Αξιολογεί µε µεγαλύτερη ακρίβεια την ανταπόκριση της νόσου, µε καλύτερο και σαφέστερο χαρακτηρισµό της πιθανής υπολειπόµενης νόσου, ενώ βοηθά στη διαφοροδιάγνωση ίνωσης από την υπολειπόµενη νόσο.

Η πρώιµη αξιολόγηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία µε το interim 18F-FDG PET/CT φαίνεται να έχει υψηλή προγνωστική αξία και να αποτελεί έναν ακριβή προβλεπτικό παράγοντα για την ανταπόκριση στο τέλος της θεραπείας, αλλά και για την επιβίωση.

Εικόνα 1: Ασθενής 54 ετών µε λέµφωµα Hodgkin.
1α: Αρχική σταδιοποίηση. Η 18F-FDG PET/CT έδειξε πολλαπλούς διογκωµένους λεµφαδένες στον τράχηλο, τις υπερκλείδιες χώρες, το µεσοθωράκιο, τις πνευµονικές πύλες, τις µασχαλιαίες κοιλότητες, την κοιλία και την πύελο µε αυξηµένη πρόσληψη 18F-FDG (SUVmax έως 10) και υπερµεταβολικές εστίες στο ήπαρ και τον σπλήνα

1β: Επανασταδιοποίηση έπειτα από 2 κύκλους χηµειοθεραπείας (interim PET/CT). Η 18F-FDG PET/CT έδειξε πλήρη µεταβολική ανταπόκριση, µε υποχώρηση των εστιών στο ήπαρ και τη σπλήνα και µεγάλου βαθµού υποχώρηση των διαστάσεων και του βαθµού πρόσληψης 18F-FDG των υπερµεταβολικών λεµφαδένων, έχοντας παραµείνει µικροί υπολειπόµενοι λεµφαδένες, χωρίς παθολογική πρόσληψη 18F-FDG

Εικόνα 2: Ασθενής 35 ετών µε λέµφωµα Hodgkin.
2α: Αρχική σταδιοποίηση. Η 18F-FDG PET/CT έδειξε πολλαπλούς διογκωµένους λεµφαδένες στον τράχηλο, το µεσοθωράκιο, τις πνευµονικές πύλες και τις µασχαλιαίες κοιλότητες µε εντόνως αυξηµένη πρόσληψη 18F-FDG (SUVmax έως 21.2)

2β: Επανασταδιοποίηση µετά το τέλος της χηµειοθεραπείας. Η 18F-FDG PET/CT έδειξε πλήρη µεταβολική ανταπόκριση, µε µεγάλου βαθµού υποχώρηση των διαστάσεων και του βαθµού πρόσληψης 18F-FDG των υπερµεταβολικών λεµφαδένων, έχοντας παραµείνει µικροί υπολειπόµενοι λεµφαδένες, χωρίς παθολογική πρόσληψη 18F-FDG