Οσφυαλγία – ραχιαλγία στην παιδική ηλικία

O  πόνος στη µέση και στην πλάτη αποτελεί ένα κοινό πρόβληµα στην ενήλικη ζωή, αλλά στην κοινή αντίληψη είναι µια ασυνήθιστη κατάσταση στην παιδική ηλικία. Η εµφάνιση, όµως, οσφυαλγίας-ραχιαλγίας στα παιδιά είναι πιο συχνή απ’ ό,τι νοµίζουµε και τα τελευταία χρόνια έχει επιταθεί για διάφορους λόγους, όπως η αύξηση του σωµατικού βάρους στις µικρότερες ηλικίες, οι επίπονες αθλητικές δραστηριότητες, ακόµη και η αύξηση του βάρους των σχολικών σακιδίων.

Πάρα ταύτα οι γονείς, ίσως κάποιες φορές και οι παιδίατροι, καθυστερούν αρκετές φορές στον εντοπισµό και στην αξιολόγηση του προβλήµατος κι έτσι στη διάγνωση κάποιας υποκείµενης παθολογίας.

Στην εφηβεία χρόνιος πόνος παρατηρείται περίπου στο 15%-20% των παιδιών και σχετίζεται µε αθλητική δραστηριότητα. Στην προεφηβική, όµως, περίοδο, η πιθανότητα κάποιας υποκείµενης διαταραχής -και µάλιστα σοβαρής- είναι σαφώς µεγαλύτερη.

Πότε όµως πρέπει να προβληµατίσει τους γονείς και τον παιδίατρο η παρουσία οσφυαλγίας-ραχιαλγίας; Πότε θα πρέπει να ζητηθεί η γνώµη του παιδοορθοπαιδικού και να διενεργηθεί απεικονιστικός έλεγχος;

α. Όταν το παιδί είναι µικρότερο των 5 ετών.

β. Όταν ο πόνος είναι νυχτερινός και µάλιστα µπορεί
να προκαλέσει αφύπνιση
του παιδιού.

γ. Όταν συνοδεύεται από γενικευµένα συµπτώµατα, όπως πυρετό, αδιαθεσία, απώλεια βάρους.

δ. Όταν η διάρκεια
των συµπτωµάτων υπερβαίνει τις τέσσερις εβδοµάδες.

ε. Όταν διαταράσσεται η φυσιολογική κορµική στάση.

στ. Όταν υπάρχει περιορισµός της κινητικότητας ή νευρολογικά συµπτώµατα.

Έχουν προταθεί κάποιοι διαγνωστικοί αλγόριθµοι για τη στρατηγική που πρέπει να ακολουθηθεί στη διερεύνηση του πόνου στη µέση και στην πλάτη στα παιδιά.

Γενικά, σε απεικονιστικό έλεγχο υποβάλλονται παιδιά και έφηβοι για τους οποίους υπάρχει η ισχυρή υποψία υποκείµενης παθολογίας. Συνήθως ο απλός ακτινολογικός έλεγχος (µε προσθιοπίσθια και πλάγια προβολή) αποτελεί µια καλή αρχική κίνηση για να µελετηθούν η οστική υφή και η ευθυγράµµιση της σπονδυλικής στήλης. Αν απαιτηθεί περαιτέρω έλεγχος, η κύρια επιλογή είναι η µαγνητική τοµογραφία και λιγότερο συχνά η αξονική τοµογραφία και το σπινθηρογράφηµα.

Θα µπορούσε κανείς να ταξινοµήσει τα αίτια που προκαλούν τον πόνο σε τρεις κύριες κατηγορίες:

α. Στις µυοσκελετικές κακώσεις

β. Στις φλεγµονώδεις παθήσεις της σπονδυλικής στήλης και

γ. Στους όγκους της σπονδυλικής στήλης και του νωτιαίου µυελού.

Μυοσκελετικές κακώσεις
Αφορούν συχνότερα σε µυϊκές κακώσεις που δεν χρειάζονται απεικονιστική διερεύνηση και υποχωρούν µε συντηρητική αντιµετώπιση (ανάπαυση και φυσικοθεραπεία). Στην κατηγορία αυτή υπάγονται, επίσης, οι οστικές κακώσεις και η παθολογία των µεσοσπονδύλιων δίσκων.

Σπονδυλόλυση είναι η διακοπή της οστικής συνέχειας (λύση) του σπονδύλου µεταξύ των άνω και κάτω αρθρικών αποφύσεων, στο τµήµα εκείνο που ονοµάζεται ισθµός (pars interarticularis). Η λύση αυτή, που τις πιο πολλές φορές είναι αµφοτερόπλευρη, συµβαίνει σε µεγαλύτερη συχνότητα στον Ο5 σπόνδυλο και σε µικρότερη στους Ο4 και Ο3 σπονδύλους. Η κυριότερη αιτία της είναι τα κατάγµατα από καταπόνηση (stress fractures). Πρόκειται για επαναλαµβανόµενους µικροτραυµατισµούς που προκαλούνται από την άθληση, κυρίως σε αθλήµατα όπου έχουµε επαναλαµβανόµενη υπερέκταση του κορµού. Η κλινική εικόνα εκδηλώνεται µε χαµηλή συνήθως οσφυαλγία.

Η απλή ακτινογραφία µπορεί να είναι βοηθητική, αλλά µε τη µαγνητική τοµογραφία η διάγνωση επιβεβαιώνεται και προσδιορίζεται ο βαθµός της. Αναγνωρίζονται το συνοδό οστικό οίδηµα και η επέκτασή του στα παρακείµενα τµήµατα του σπονδυλικού τόξου. Η αξονική τοµογραφία µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως συµπληρωµατική µέθοδος.

Η θεραπεία είναι συντηρητική και συµπτωµατική.

Ως σπονδυλολίσθηση χαρακτηρίζουµε τη διάφορου βαθµού-  πρόσθια µετακίνηση του υπερκείµενου σπονδύλου (συνήθως του Ο5 επί του Ι1) στις περιπτώσεις αµφοτερόπλευρης σπονδυλόλυσης. Ο βαθµός της σπονδυλολίσθησης µπορεί να εκτιµηθεί ικανοποιητικά µε όλες τις απεικονιστικές µεθόδους.

Στοιχεία εκφύλισης του µεσοσπονδύλιου δίσκου δεν είναι ασυνήθη σε παιδιά, και κυρίως σε εφήβους, που εµφανίζουν οσφυαλγία.

Η κήλη µεσοσπονδύλιου δίσκου, όµως, είναι πολύ πιο σπάνια στα παιδιά σε σχέση µε τους ενηλίκους, αλλά η κλινική συµπτωµατολογία δεν διαφέρει από αυτή των µεγαλύτερων ηλικιών. Σε αρκετές περιπτώσεις δισκοκήλες µπορεί να είναι ασυµπτωµατικές, ακόµη κι αν πάρουν µεγάλες διαστάσεις. Στη µεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων υπάρχει πλήρης θεραπεία χωρίς να απαιτηθεί χειρουργική παρέµβαση.

Φλεγµονώδεις διαταραχές
Οι φλεγµονές της σπονδυλικής στήλης µπορεί να προσβάλλουν τα σπονδυλικά σώµατα, τους µεσοσπονδύλιους δίσκους, τα παρασπονδυλικά µαλακά µόρια και σπανιότερα τον επισκληρίδιο χώρο, τις µήνιγγες και τον ίδιο τον νωτιαίο µυελό.

Η φλεγµονή του µεσοσπονδύλιου δίσκου (δισκίτιδα) οφείλεται συχνότερα σε µικρόβια (σταφυλόκοκκο ή στρεπτόκοκκο) και εκδηλώνεται µε οσφυαλγία, δυσχέρεια βάδισης, µυϊκό σπασµό και πυρετό. Εργαστηριακά διαπιστώνονται αυξηµένοι οι δείκτες φλεγµονής, αλλά η ακτινογραφία της ΟΜΣΣ είναι αρνητική. Η εξέταση εκλογής είναι η µαγνητική τοµογραφία, που καταδεικνύει την προσβολή του µεσοσπονδύλιου δίσκου, των παρακείµενων τµηµάτων των σπονδύλων και την επέκταση της φλεγµονής στα παρακείµενα µαλακά µόρια ή τον επισκληρίδιο χώρο.

Νεοπλάσµατα
Περιλαµβάνουν νεοπλάσµατα οστικής προέλευσης, όπως το οστεοειδές οστέωµα, το οστεοβλάστωµα, η ιστιοκυττάρωση Langerhans (ηωσινόφιλο κοκκίωµα) και νεοπλάσµατα του νωτιαίου µυελού ή άλλες βλάβες που βρίσκονται µέσα στον νωτιαίο σωλήνα αλλά εκτός νωτιαίου µυελού.

Το οστεοειδές οστέωµα προκαλεί επώδυνη σκολίωση. Ο πόνος είναι συχνά νυχτερινός και υποχωρεί µε τη λήψη ασπιρίνης. Η διάγνωση γίνεται µε τη µαγνητική ή την αξονική τοµογραφία, όπου αναδεικνύεται η λεγόµενη «φωλεά» του οστεώµατος, που περιβάλλεται από σκλήρυνση του οστού και οστικό οίδηµα. Θεραπευτικά αντιµετωπίζεται τα τελευταία χρόνια µε «θερµοκαυτηρίαση µε ραδιοσυχνότητες» (Radiofrequency Ablation), µε την καθοδήγηση αξονικού τοµογράφου, µε πολύ καλά αποτελέσµατα.

Οι όγκοι του νωτιαίου µυελού είναι λιγότερο συχνοί στα παιδιά από τους αντίστοιχους όγκους του εγκεφάλου και εκδηλώνονται κυρίως µεταξύ του 10ου και 16ου έτους. Το αστροκύττωµα αποτελεί τον συχνότερο ενδοµυελικό όγκο, που εµφανίζεται συχνότερα σε µικρότερες ηλικίες, ενώ το επενδύµωµα, δεύτερος σε συχνότητα όγκος, απαντάται σε µεγαλύτερες ηλικίες.

∆ιάχυτος πόνος στη ράχη ή τον αυχένα που επιδεινώνεται µε την κατάκλιση, αδυναµία των κάτω άκρων, αδέξιες κινήσεις, συχνές πτώσεις και καθυστέρηση στην ηλικία έναρξης της βάδισης (σε µικρά παιδιά), σκολίωση ή ραιβόκρανο και διαταραχές αισθητικότητας ή απώλεια ελέγχου της ούρησης – αφόδευσης αποτελούν τη συνήθη συµπτωµατολογία. Η διάγνωση γίνεται µε µαγνητική τοµογραφία και η θεραπεία είναι κατά κύριο λόγο χειρουργική.