Ποζιτρονική Υπολογιστική Τομογραφία, PET/CT: Τι είναι;

Είναι ένα υβριδικό σύστημα απεικόνισης, το οποίο συνδυάζει δύο μεθόδους, την ποζιτρονική τομογραφία (ΡΕΤ) και την αξονική τομογραφία (CT), σε ένα μόνο μηχάνημα. Η PET/CT δίνει ανατομικές και μεταβολικές πληροφορίες ταυτόχρονα, απεικονίζοντας ολόκληρο το σώμα, με τον ασθενή να είναι στην ίδια θέση, τοποθετημένος στο ίδιο κρεβάτι μηχανήματος, εντοπίζοντας με ακρίβεια την ανατομική θέση της παθολογικής μεταβολικής δραστηριότητας μέσα στο σώμα.

Η ΡΕΤ είναι μια μοναδική απεικονιστική μέθοδος που παρατηρεί in vivo τις βιολογικές αλλαγές, χρησιμοποιώντας ραδιοφάρμακα που μιμούνται ενδογενή μόρια. Η εξέταση περιλαμβάνει την ενδοφλέβια χορήγηση μιας πολύ μικρής δόσης ραδιοφαρμάκου, το οποίο «ταξιδεύει» σε όλο το σώμα και προσλαμβάνεται από όργανα και ιστούς. Με αυτόν τον τρόπο, κύτταρα με ταχύτερο μεταβολισμό (όπως τα καρκινικά) ανιχνεύονται. Αναγνωρίζοντας τις αλλαγές στο σώμα σε κυτταρικό επίπεδο, η PET μπορεί να ανιχνεύσει νωρίτερα τη νόσο πριν να γίνει εμφανής σε άλλες απεικονιστικές μεθόδους.

Πότε χρησιμοποιείται η PET/CT;
Στην κλινική πράξη, η PET/CT χρησιμοποιείται στη συντριπτική πλειονότητα για την ανίχνευση κακοήθειας. Σε μικρότερο βαθμό, η PET/CT χρησιμοποιείται για ανίχνευση προβλημάτων του μυοκαρδίου (αιμάτωση ή και βιωσιμότητα), για διαταραχές εγκεφάλου (περιλαμβάνοντας εγκεφαλικούς όγκους, διαταραχές μνήμης, ανίχνευση επιληπτογόνων εστιών) ή για ανίχνευση φλεγμονών. Για καθεμία από αυτές τις ενδείξεις, υπάρχουν διαφορετικά ραδιοφάρμακα, με διαφορετική οδό πρόσληψης.
Στην εξέταση PET/CT οι διαγνωστικές πληροφορίες εξαρτώνται αποκλειστικά από το ραδιοφάρμακο που χρησιμοποιείται κάθε φορά.

ΡΕΤ ραδιοφάρμακα
Πάνω από το 90% των PET/CT εξετάσεων παγκοσμίως πραγματοποιούνται με χορήγηση του ραδιοφαρμάκου 18F-FDG (18-φθοριο-δεοξυγλυκόζη). Η 18F-FDG είναι επισημασμένο, με φθόριο 18 (18F), ανάλογο της γλυκόζης, το οποίο μετά τη χορήγησή του συσσωρεύεται εντόνως στα κύτταρα με αυξημένο μεταβολισμό. Τα καρκινικά κύτταρα παρουσιάζουν αυξημένο μεταβολισμό σε σύγκριση με τα φυσιολογικά κι αυτό έχει ως αποτέλεσμα να χρησιμοποιούν περισσότερη γλυκόζη. Οι παθολογικές εστίες προσλαμβάνουν εντόνως το ραδιοφάρμακο και απεικονίζονται με μεγάλη ακρίβεια.

Στην τρέχουσα κλινική πρακτική, η πρόσληψη της 18F-FDG θεωρείται από πολλούς πλέον ως ένας καρκινικός δείκτης για την εκτίμηση της νόσου. Ο βαθμός πρόσληψης σε κάποιον όγκο εξαρτάται από τον βαθμό διαφοροποίησής του. Όσο πιο επιθετικός είναι τόσο μεγαλύτερη είναι η πρόσληψη 18F-FDG.

Στην Ελλάδα, πλην της 18F-FDG, άλλα διαθέσιμα ραδιοφάρμακα είναι:

• 18F-χολίνη (18FCH): Κυρίως για απεικόνιση ασθενών με καρκίνο του προστάτη.
• 18F-φθοριο-θυμιδίνη (18F-FLT): Απεικόνιση κυτταρικού πολλαπλασιασμού.
• 18F-NaF: Απεικόνιση οστών

Η συμβολή της PET/CT σε ογκολογικούς ασθενείς.
Η PET/CT απεικόνιση στην ογκολογία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην:

•  Απόκτηση προγνωστικών πληροφοριών
•  Έγκαιρη διάγνωση
• Επιλογή της καλύτερης θέσης για βιοψία
•  Αρχική σταδιοποίηση
• Πρώιμη εκτίμηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία και τον σχεδιασμό της ακτινοθεραπείας
•  Επανασταδιοποίηση μετά τη θεραπεία
• Ανίχνευση πιθανής υποτροπής
• Ανίχνευση πρωτοπαθούς κακοήθους εστίας

Ποιες οι διαφορές της PET από τη CT ή τη MRI;
Η αξονική τομογραφία (CT) και η μαγνητική τομογραφία (MRI) είναι ανατομικές απεικονιστικές μέθοδοι. Αυτός σημαίνει ότι «βλέπουν» το μέγεθος και το σχήμα των οργάνων και των δομών στο σώμα. Η PET, μέθοδος της πυρηνικής ιατρικής, απεικονίζει μεταβολικές αλλαγές σε κυτταρικό επίπεδο και «βλέπει» πώς λειτουργούν τα όργανα και οι ιστοί. Αυτό είναι σημαντικό, γιατί συχνά προηγούνται οι λειτουργικές αλλαγές και η PET μπορεί να τις ανιχνεύσει πρωιμότερα.

Υπάρχει κάποιος κίνδυνος;
Τα ραδιοφάρμακα που χορηγούνται στην ΡΕΤ, όπως και σε όλες τις μεθόδους της πυρηνικής ιατρικής, θεωρούνται ασφαλή, γιατί η χορηγούμενη δόση είναι χαμηλή. Το ραδιοϊσότοπο έχει μικρό χρόνο ημιζωής και διασπάται ταχέως, ώστε δεν υπάρχει ανιχνεύσιμη ακτινοβολία έπειτα από λίγες ώρες. 
Καλό θα ήταν η αποφυγή της εξέτασης σε περίπτωση εγκυμοσύνης. 
Το ραδιοφάρμακο 18F-FDG αποτελεί ανάλογο της γλυκόζης και τα αναφερόμενα στη βιβλιογραφία περιστατικά αλλεργίας είναι σπανιότατα.
Ασθενείς με νεφρική δυσλειτουργία-ανεπάρκεια μπορούν να υποβληθούν στην PET/CT χωρίς καμιά νεφρική επιβάρυνση. 
Δεν υπάρχει καμία επίδραση σε ασθενείς με θυρεοειδικές διαταραχές, γιατί τα ραδιοφάρμακα επισημαίνονται με ραδιενεργό φθόριο και όχι με ιώδιο.

Σε τι υπερέχει το PET/CT της Βιοϊατρικής;
Πλεονεκτήματα του Discovery IQ της GE Healthcare, 5 δακτυλίων:

• Μεγαλύτερη ευαισθησία, έως 22 cps/kBq, με πολύ καλή ποιότητα εικόνας
•  Καλύτερη απεικόνιση μικρών βλαβών, μείωση αμφίβολων ευρημάτων
• Δυνατότητα ανασύστασης εικόνων με το συμβατικό αλλά ταυτόχρονα και με τον νέο εξελιγμένο αλγόριθμο ανασύστασης Q.Clear, για καλύτερη ανάδειξη της βλάβης
•  Μείωση χορηγούμενης δόσης – μείωση ακτινικής επιβάρυνσης
• Ταχεία απεικόνιση: Δυνατότητα μείωσης χρόνου απεικόνισης
•  Ολοκλήρωση της απεικόνισης από τη βάση του κρανίου έως τη μεσότητα των μηρών σε 10 min
• Ολοκλήρωση ολόσωμης απεικόνισης από την κορυφή του κρανίου έως τα δάχτυλα των κάτω άκρων σε 14 min

Η δυνατότητα ταχείας σάρωσης που διαθέτει το μηχάνημα είναι ιδιαιτέρως χρήσιμη σε ηλικιωμένους, ασθενείς που πονούν, έχουν κλειστοφοβία ή σε επιβαρυμένους ασθενείς που δεν μπορούν να παραμείνουν ακίνητοι για μεγάλο χρονικό διάστημα
Η δυνατότητα χαμηλότερης χορηγούμενη δόσης ραδιοφαρμάκου είναι χρήσιμη για κάθε ασθενή, κυρίως για νέους ηλικιακά ασθενείς.

Ενδείξεις PET/CT για τις οποίες δεν χρειάζεται έγκριση από το Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας (ΚΕΣΥ) του υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης
Στην Ελλάδα το υπουργείο Υγείας έχει εκδώσει μια λίστα με ενδείξεις της PET/CT για τις οποίες η μέθοδος θεωρείται πρωτίστης σημασίας και καλύπτεται από τον ΕΟΠΥΥ.
Οι ενδείξεις αυτές είναι οι ακόλουθες (όπως αναγράφονται στην υπουργική απόφαση):
1) ΜΟΝΗΡΗΣ ΟΖΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΑ
2) ΜΗ ΜΙΚΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ:
2α) Σταδιοποίηση κατά την αρχική διάγνωση
2β) Σταδιοποίηση μετά από θεραπεία
3) ΝΟΣΟΣ HODGKIN: Έλεγχος υπολειπόμενης νόσου μετά από θεραπεία
4) ΜΗ HODGKIN ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ στο διάχυτο εκ μεγάλων Β κυττάρων: Έλεγχος υπολειπόμενης νόσου μετά από θεραπεία
5) ΜΕΛΑΝΩΜΑ: Σταδιοποίηση (για απομακρυσμένες μεταστάσεις)
6) ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ: Υποτροπή (εφόσον το ολόσωμο σπινθηρογράφημα με I-131 είναι αρνητικό και η θυρεοσφαιρίνη αυξημένη)
7) ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΚΕΦΑΛΗΣ – ΤΡΑΧΗΛΟΥ
7α) Διάγνωση (αγνώστου πρωτοπαθούς)
7β) Σταδιοποίηση
7γ) Υποτροπή
8) ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΟΙΣΟΦΑΓΟΥ: Σταδιοποίηση (προ της χειρουργικής επέμβασης)
9) ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ: Σταδιοποίηση (προ θεραπευτικής μεταστασεκτομής)
10) ΝΕΟΠΛΑΣΙΑ ΑΓΝΩΣΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΘΟΥΣ: Διάγνωση
11) ΟΡΧΕΙΣ: Υποτροπή σεμινώματος
12) ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ
12α) Υποτροπή καρκίνου τραχήλου της μήτρας
12β) Υποτροπή καρκίνου ωοθηκών

Για τις ανωτέρω ενδείξεις η εξέταση καλύπτεται από τον ΕΟΠΥΥ, με συμμετοχή του ασφαλισμένου 15% επί της τιμής της εξέτασης (στα ιδιωτικά κέντρα). Ο ασθενής πρέπει να έχει από τον γιατρό του το ηλεκτρονικό παραπεμπτικό για την εξέταση, ενώ απαιτείται και η υπογραφή του ελεγκτή του ΕΟΠΥΥ. Για όλες τις υπόλοιπες ενδείξεις, προκειμένου να καλυφθεί η εξέταση PET/CT από το ασφαλιστικό ταμείο του ασθενούς, απαιτείται η έγκριση από την επιτροπή του ΚΕΣΥ.  Σε αντίθετη περίπτωση, ο εξεταζόμενος καλείται να πληρώσει το συνολικό ποσό της εξέτασης.